Έντυπη Έκδοση Ελευθεροτυπία, Σάββατο 5 Ιουνίου 2010
Μετά τη «συμμαχία-φάντασμα»
Η τραγωδία που παίχθηκε στα νερά της Μεσογείου ξημερώματα Δευτέρας δίνει την αφορμή να στραφεί η προσοχή στο ρόλο της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή και όχι μόνο.
Η συμμαχία της με το Ισραήλ χρονολογείται εδώ και μισόν αιώνα. Η αποδόμηση της, ωστόσο, έχει αρχίσει από καιρό. Το αιματηρό ρεσάλτο στο πλοίο των Τούρκων ειρηνιστών ήταν απλώς η χαριστική βολή. Για το Ισραήλ χρόνια η Τουρκία ήταν σύμμαχος του διαμετρήματος σχεδόν των Ηνωμένων Πολιτειών. Δεν βρισκόταν αναφανδόν στο πλευρό του στους πολέμους κατά των Αράβων. Ωστόσο και μόνο το γεγονός ότι το μεγαλύτερο και καλύτερα εξοπλισμένο μουσουλμανικό κράτος της περιοχής ήταν σύμμαχός του αποδείκνυε ντε φάκτο πως το Ισραήλ δεν ήταν απομονωμένο. Οι μυστικές υπηρεσίες των δύο κρατών δεν έπαψαν να συνεργάζονται ούτε μετά τη σφαγή αμάχων που εξαπέλυσε ο Αριέλ Σαρόν στους παλαιστινιακούς καταυλισμούς Σάμπρα και Σατίλα το 1982 στο Λίβανο. Τους ένωναν πολλά. Η Αγκυρα άλλωστε δεν επιδεικνύει προς τους Κούρδους την ίδια θηριωδία που εκδηλώνει και το Ισραήλ στους Παλαιστίνιους ; Τη σχέση θεμελίωσε ο -και ελληνιστής- Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπεν Γκουριόν, απόφοιτος του Πανεπιστημίου της Κωνσταντινούπολης, όταν τη νύχτα 29 Αυγούστου του 1958 το αεροπλάνο του προσγειώθηκε μυστικά στην Αγκυρα. Η συνάντηση με τον Τούρκο ομόλογό του Αντνάν Μεντερές έθεσε τον θεμέλιο λίθο στις σχέσεις των δύο κρατών, που είχαν παγώσει το 1956 με την επίθεση του Ισραήλ στην Αίγυπτο. Οι δύο άνδρες συνήψαν άκρως απόρρητη συμφωνία, που έμεινε στα χρονικά σαν «συμμαχία-φάντασμα», και τους όρους της μέχρι σήμερα ούτε οι Τούρκοι ούτε οι Ισραηλινοί αποκάλυψαν.
Η Τουρκία δεν ήθελε να προκαλέσει καμία αραβική χώρα.Αλλά έχει ο καιρός γυρίσματα. Η πολιτική της «μηδενικά προβλήματα με γειτονικές χώρες», που την εφαρμόζει μεθοδικά και στη Μέση Ανατολή, δεν είναι παρά καλομελετημένη και με υψηλότατες βλέψεις στροφή. Είναι πλέον φανερό. Η Αγκυρα διεκδικεί ρόλο εκτός της τροχιάς των Ηνωμένων Πολιτειών, ώστε να αναδειχθεί περιφερειακή δύναμη με τους δικούς της όρους. Αναζητεί σφαίρες επιρροής σε όλο τον κόσμο. Ο αυτοεξόριστος στη Δαμασκό ηγέτης της Χαμάς, ο Χαλίντ Μεσάαλ, το διέβλεψε έγκαιρα: «Οι τεκτονικές πλάκες στη Μέση Ανατολή μετατοπίζονται. Τουρκία, Ιράν, Συρία εμφανίζονται ως οι μεγάλες δυνάμεις στην περιοχή». Η Αίγυπτος συγκλονίζεται άλλωστε από τους κραδασμούς της διεργασίας για τη διαδοχή του Μουμπάρακ. Αλλά δεν είναι εύκολο να ερμηνεύσει κανείς ή να προσμετρήσει τώρα τη σημασία της διάρρηξης των σχέσεων Ισραήλ - Τουρκίας.
*Οι δύο χώρες, εκτός από την πολιτική σύμπραξη και την, σε υψηλότατο επίπεδο, συνεργασία των μυστικών τους υπηρεσιών, είχαν αμφίδρομες αγοραπωλησίες όπλων και στρατιωτικού υλικού: βομβαρδιστικά - καταδιωκτικά F-4 και F-5 τουρκικής παραγωγής, άρματα Μ-60, κατασκοπευτικά αεροπλάνα μη επανδρωμένα και άλλα προηγμένης τεχνολογίας οπλικά συστήματα. Ολο αυτό το αλισβερίσι τώρα παγώνει. Ανακόπτεται ασφαλώς και το τουριστικό ρεύμα που είχε αναπτυχθεί μεταξύ τους. Η Τουρκία ήταν από τους πιο δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς των Ισραηλινών. Το 2008 οι Ισραηλινοί επισκέπτες ξεπέρασαν το μισό εκατομμύριο στα τουρκικά θέρετρα.
Ο tempora!
Οι σχέσεις των δύο κλονίζονται το 2006 με την ισραηλινή επίθεση στο Λίβανο και ακόμη περισσότερο το 2008 με τη σφαγή στη Γάζα. Καταρρέουν με την πολιτική της Αγκυρας να βελτιώσει τις σχέσεις της με Ιράκ, Ιράν, Συρία. Ο «νεο-οθωμανισμός», όπως αποκαλείται η στροφή της Τουρκίας προς Ανατολάς και κυρίως προς τις άλλοτε κτήσεις της αυτοκρατορίας, που βέβαια περιλαμβάνει Βαλκάνια και Αιγαίο, είναι κόκκινο πανί για το Ισραήλ. Ωστόσο, οι φιλοδοξίες της Αγκυρας δεν σταματούν στη Μέση Ανατολή. Επεκτείνονται και σε περιοχές που ουδέποτε την είχαν απασχολήσει στο παρελθόν. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο τοποθετεί την Τουρκία πρώτη σε ανάπτυξη μεταξύ των «αναδυομένων» οικονομιών. Συνάπτει εμπορικές συμφωνίες με την Αργεντινή και κάνει έρευνες για υποθαλάσσια κοιτάσματα στη Μαύρη Θάλασσα με τη βραζιλιάνικη Petrobras. Με τη Βραζιλία αποτελούν φέτος δύο από τα εκ περιτροπής μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας. Μαζί υπέγραψαν στην Τεχεράνη και τριμερή συμφωνία να της χορηγούν εμπλουτισμένο ουράνιο για ιατρικούς σκοπούς.
Ομως
Τον άλλο μήνα στο Συμβούλιο Ασφαλείας θα διεξαχθεί η ψηφοφορία για τις κυρώσεις στο Ιράν και η ψήφος της Τουρκίας θα βαρύνει. Ο πρόεδρος Ομπάμα εν όψει της ψηφοφορίας αυτής συνομίλησε πάνω από μία ώρα στο τηλέφωνο με τον Ερντογάν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου