Έντυπη Έκδοση Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Κυριακή 25 Ιουλίου 2010
Αποτίμηση του «υπαρκτού» σοσιαλισμού
Ενα από τα σημαντικά ζητήματα που θα πρέπει να απασχολήσουν τον αριστερό διάλογο είναι και εκείνο της αποτίμησης του «υπαρκτού» σοσιαλισμού, και αυτό όχι για καθαρά ιστορικούς λόγους αλλά κυρίως για να διαμορφωθεί και με βάση αυτήν την εμπειρία μια άποψη για τη σύγχρονη κομμουνιστική προοπτική.
Ο γνωστός μαρξιστής στοχαστής Σουίζι έγραφε σχετικά: «Το να κριτικάρει (ο Μπάραν) δημόσια το καθεστώς που προέκυψε από την επανάσταση θα ήταν μια βοήθεια για τους εχθρούς του καθεστώτος που ήταν και δικοί του εχθροί, και ήταν αποφασισμένος να μην το κάνει αυτό».
Αν κάτι τέτοιο ίσχυε για έναν άνθρωπο σαν τον Μπάραν, που κάθε άλλο μπορεί να υποστηριχτεί ότι αποτελούσε υπόδειγμα φιλοσοβιετικού μαρξιστή, είναι θεμιτό και στην εποχή μας να αναπτύσσεται ένα αμυντικό ρεφλέξ απέναντι στα καθεστώτα του «υπαρκτού σοσιαλισμού».
Η λογική «όταν με μαστιγώνουν οι άλλοι δεν θα πρέπει παράλληλα να αρχίσω το αυτομαστίγωμα» δεν είναι εντελώς αβάσιμη. Από την άλλη, όμως, είμαι πεπεισμένος ότι ακριβώς όσοι πονάμε την υπόθεση του σοσιαλισμού είμαστε οι πιο κατάλληλοι να ασκήσουμε κριτική σε αυτόν στα πλαίσια της νιτσεϊκής συλλογιστικής κατά την οποία «μια μεγάλη αλήθεια απαιτεί να της ασκείται κριτική και όχι να τη λατρεύουν».
Βεβαίως και προς αυτή την κατεύθυνση δεν θα πρέπει να παρασυρθούμε στην εύκολη λύση τού να μηδενίζουμε τις όποιες κατακτήσεις(1) της πρώτης προσπάθειας διαμόρφωσης μιας κομμουνιστικής κοινωνίας, ούτε να περιοριζόμαστε στην καταγγελία και μόνο ορισμένων προσώπων, αναθεωρώντας έτσι τη μαρξική περί Ιστορίας αντίληψη κατά την οποία σημασία δεν έχει να καταγγέλλεται ο Χ ή ο Ψ σαν προδότης αλλά να αναζητούνται οι αιτίες που ο λαός αφέθηκε να προδοθεί.
Αν λοιπόν ανατρέξουμε στις αντικειμενικές συνθήκες πάνω στις οποίες επιδιώχθηκε η οικοδόμηση του σοσιαλισμού αρχικά στην Ρωσία, τέσσερα είναι τα κοινώς αποδεκτά από όλους τους σημαντικούς στοχαστές, ξεκινώντας από τον ίδιο τον Λένιν, κρίσιμα δεδομένα.
1 Το ένα ήταν η πασιφανής, σε σχέση με τις απαραίτητες για το πέρασμα στην κυριαρχία της ελεύθερης δημιουργικής δραστηριότητας, υστέρηση της ανάπτυξης των παραγωγικών της δυνάμεων. Αυτή η υστέρηση είχε σαν συνέπεια από τη μια να αποδοθεί υπέρμετρο αν όχι μονόπλευρο βάρος σε αυτή την ανάπτυξη, και από την άλλη να παρατείνεται η σοσιαλιστική κατώτερη φάση με όλους τους κινδύνους που αυτό εγκυμονεί για μια πιθανή αυτονόμηση των διαχειριστών.
2 Το δεύτερο ήταν το χαμηλό επίπεδο γνώσεων και πολιτιστικής ανάπτυξης της ίδιας της εργατικής τάξης, που οδηγούσε στην προσφυγή σε αστούς ειδικούς, με όλες τις αρνητικές συνέπειες που αυτό επέφερε.
3 Το τρίτο ήταν η έλλειψη δημοκρατικών παραδόσεων, η οποία καθιστούσε πιο ευάλωτη την κοινωνία σε αντιδημοκρατικές εκτροπές που μπορούσε να συμβούν και στα πλαίσια της μετάβασης.
4 Και το τέταρτο ήταν η απομόνωση της Ρωσίας, ή η επαναστατική μοναδικότητα της όπως θα έλεγε ο Γκράμσι, στο βαθμό που η σοσιαλιστική επανάσταση σε αυτήν δεν ακολουθήθηκε ως ήταν αναμενόμενο από ανάλογες επαναστάσεις στις πιο αναπτυγμένες χώρες και δη στη Γερμανία.
Αυτά τα δεδομένα σε συνδυασμό με υποκειμενικές τραγικές παρεκτροπές κατά τη μετά Λένιν περίοδο, από το σοσιαλισμό ως μισοκράτος υπό απονέκρωση, οδήγησαν εκεί που οδήγησαν.
Στην εποχή μας είναι σαφές ότι από πολλές από τις παραπάνω σκοπιές οι συνθήκες είναι πιο θετικές, από την άλλη, όμως, είναι δεδομένο ότι η αποξένωση έχει διαβρώσει σε μεγάλο βαθμό και την ίδια την εργατική τάξη, με συνέπεια την ενσωμάτωση σημαντικών τμημάτων της στο σύστημα.
Από το κατά πόσο, λοιπόν, αυτός ο διαβρωμένος υποκειμενικός παράγοντας θα μπορέσει, υπερβαίνοντας τη σημερινή του κατάσταση, να αξιοποιήσει τις πρόσφορες αντικειμενικές συνθήκες, εξαρτάται και η κομμουνιστική προοπτική.
ΥΓ.: Σχετικά με την παρανόηση που υπήρξε με την υποτιθέμενη υπογραφή μου στο κείμενο στήριξης της «Δημοκρατικής Αριστεράς» του κ. Κουβέλη θα ήθελα να διευκρινίσω ότι ουδέποτε θα στήριζα κάτι που εκτιμώ ότι είναι μια κίνηση πασόκων με πολιτικά.
(1) Σε επόμενο σημείωμα θα αναφερθούμε σε ορισμένες από αυτές.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου