Η Ελλάδα οδηγήθηκε σε πτώχευση ή αναδιάρθρωση του χρέους 4 φορές (1843, 1860, 1893,1932)

Έντυπη Έκδοση Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Κυριακή 4 Ιουλίου 2010

Τότε και τώρα

Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΤΣΙΟΔΡΑ

«Η Ελλάδα θα πτωχεύσει», «θα επιστρέψει στη δραχμή», «η κατάσταση τα επόμενα χρόνια θα γίνει αφόρητη», λένε οι απαισιόδοξοι για το μέλλον της χώρας. «Μην τους ακούτε.

Με τις αλλαγές που γίνονται, λύνονται προβλήματα δεκαετιών και σε λίγα χρόνια η Ελλάδα θα είναι πολύ καλύτερη. Θα έρθει οικονομική ανάπτυξη σε υγιή βάση και οι αδικίες από τα μέτρα που λαμβάνονται σήμερα θα αρθούν», ισχυρίζονται οι αισιόδοξοι. Ποιοι έχουν δίκιο;

Η απάντηση δεν θα δοθεί τώρα, αλλά σε 2-3 χρόνια. Και για να δοθεί είναι χρήσιμη μια σύντομη ανασκόπηση στην ιστορία διαμόρφωσης του σύγχρονου ελληνικού κράτους. Η Ελλάδα είναι σήμερα μέλος της Ε.Ε. και της ΟΝΕ και βρίσκεται ανάμεσα στις 25 πιο πλούσιες χώρες του κόσμου, όμως η πορεία είχε πολλά σκαμπανεβάσματα. Το ελληνικό κράτος είχε σοβαρά προβλήματα από την πρώτη στιγμή της δημιουργίας του και πέρασε το μεγαλύτερο διάστημα σε καθεστώς πτώχευσης και αναδιάρθρωσης του χρέους.

Σε αυτή την κατάσταση βρισκόταν η χώρα το 50,6% της «ζωής» της, που είναι το πιο υψηλό στην Ευρώπη σύμφωνα με τη μελέτη που περιλαμβάνεται στο βιβλίο των C. Reinhart & Κ. Rogoff «This Time is Different, Eight Centuries of Financial Folly», με δεύτερη τη Ρωσία με 39,1% και τρίτη την Ουγγαρία με 37,1%. Η Ελλάδα οδηγήθηκε σε πτώχευση ή αναδιάρθρωση του χρέους 4 φορές (1843, 1860, 1893,1932), η Ρωσία 5, η Ουγγαρία 7. Το ότι οι χώρες αυτές έχουν μόνιμο αλισβερίσι με ξένους πιστωτές και πρόσφατα με το ΔΝΤ δεν είναι τυχαίο.

Δείχνει ότι οι δομικές αδυναμίες μιας οικονομίας συνήθως δεν είναι αποτέλεσμα μια ειδικής συγκυρίας (η Γερμανία οδηγήθηκε σε πτώχευση ή αναδιάρθρωση του χρέους της 8 φορές, αλλά αυτό έγινε το 1932 και το 1939, ενώ η Γαλλία έκανε το ίδιο το 1812 για την προετοιμασία της εκστρατείας του Ναπολέοντα στη Ρωσία), οφείλεται σε χρόνια προβλήματα, που ανάγονται στην ιστορία, στον τρόπο σχηματισμού μιας κοινωνίας, στις δομές, τους θεσμούς και τη νοοτροπία. Η Ελλάδα με όλα τα προβλήματά της έχει δείξει στη διάρκεια του χρόνου ότι μπορεί να ξεπερνάει τις δυσκολίες και να προχωράει.

Οι Ελληνες έχουν δείξει ότι είναι δημιουργικοί κι αυτό το χάρισμα το απελευθερώνουν όταν οι συνθήκες είναι δύσκολες. Ελληνες κατείχαν το 45% του κεφαλαίου στην Οθωμανική Αυτοκρατορία στις αρχές του 20ού αιώνα (C. Issawi, «The Economic History of the Middle East and North Africa», Columbia University Press 1984), ενώ μετά την Κατοχή και τον Εμφύλιο και παρά τα τεράστια πολιτικά προβλήματα, η χώρα μας είχε τις δεκαετίες του 1950 και του 1960 από τους υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης στον κόσμο. Κι αυτό παρότι οι δομικές αδυναμίες εξακολουθούσαν να υπάρχουν.

Βεβαίως κάθε εποχή είναι διαφορετική. Ομως κάποια χαρακτηριστικά δεν αλλάζουν και, αν ενεργοποιηθούν, μπορούν να οδηγήσουν σε καλύτερες μέρες, παρότι τα απαισιόδοξα σενάρια είναι πάντα στο προσκήνιο. Πρόσφατα το αμερικανικό ινστιτούτο Stratfor, σε μια πολυσυζητημένη ανάλυσή του με τίτλο «The Geopolitics of Greece», εκτιμούσε ότι «η πτώχευση της Ελλάδας είναι σχεδόν σίγουρη λόγω του χρέους που σύντομα θα είναι πάνω από το 150% του ΑΕΠ. Το μόνο ερώτημα είναι όχι το αν, αλλά το πότε, οι Ευρωπαίοι θα "βγάλουν την πρίζα", πράγμα που θα γίνει στην πρώτη ευκαιρία όταν η Ελλάδα δεν θα συνιστά συστημικό ρίσκο για την υπόλοιπη Ευρώπη».

Συνεχίζεται η ανάλυση με το ακραίο σενάριο ότι «η Ελλάδα δίχως πρόσβαση σε διεθνή κεφάλαια θα οδηγηθεί σε πλήρη πολιτική κατάρρευση και σε κοινωνική βία που δεν έχει ξαναδεί από την εποχή της χούντας». Αλλοι πιο μετριοπαθείς, αλλά επίσης απαισιόδοξοι, συμφωνούν ότι είναι αναπόφευκτη η πτώχευση και η έξοδος από την ευρωζώνη.

Τα τελευταία στοιχεία τούς διαψεύδουν και δείχνουν ότι η χώρα το πιθανότερο είναι πως θα κινηθεί όπως έκανε σε ολόκληρη τη σύγχρονη Ιστορία της: Με μια εποχή ανάπτυξης ύστερα από μια μεγάλη κρίση. Αυτό όμως δεν είναι νομοτέλεια. Για να το πετύχει δεν αρκεί η προσήλωση στους αριθμούς από τους κυβερνώντες. Χρειάζεται όραμα και δικαιοσύνη στον επιμερισμό των βαρών. Η μάχη θα δοθεί από τους πολίτες. Και για να τη δώσουν πρέπει στην «Ελλάδα του αύριο», για την οποία μιλούν οι κυβερνώντες, να βλέπουν και τον εαυτό τους.

tsiodras@enet.gr